صحابی کسی است که با پیامبر ج نشست و برخاست داشته و به ایشان ایمانآورده و با همان ایمان از دنیا رفته است. صحابه ش بهترین مردم پس از پیامبران لهستند و بهترین نسل و افراد امت به شمار میروند. رسول الله ج فرمودند: اس ُْ انل َی«بهترین مردم،
قرن من هستند.» این حدیث، و فق علیه است. ّ: «بهترین ام» ِ نيْرَ ت ق ّمُ أُْ يَ تم
قرن من هستند.» این حدیث نیز فقعلیه میباشد. م
.jpg)
.jpg){kind=tracking}
تمامی صحابه عادل بودند، زیرا الله تعالی آنان را برای همنشینی و همراهی با پیامبرش انتخاب نمود و آنان را تزکیه و پاک کرد و از آنان راضی شد و توبۀشان را پذیرفت و با بهترین اوصاف، آنان را توصیف کرد و بهترین وعدهها را به آنان داد، چنانکه میفرماید: َّد ُج ٗا س ع َّ ُك ۡ ر ُم ه ٰ ى َ ر َ ت ۖ ۡ ُم ه َ ن ۡ ي َ ُ ب ء ٓ ا ََ ُح ِ ر َّار ف ُ ك ۡ ََ ٱل ُ ع ء ٓ ا َّ ِشد َ ٓ أ ۥ ُ ه َ ع َ َ م ِين َّ َٱل ِۚ و َّ ُ ٱلل ُول َّس ٞ ر َّد م َُّ ﴿م ۡ ِ ف ُم ه ُ ل َ ث َ َ م لِك ٰ َ ُودِۚ ذ ج ُّ ِ ٱلس ر َ ث َ ۡ أ ِن ّ ِم م ِه ُوه ُج ۡ ِ ف و م ُ َاه ۖ ِ سيم ا ٗ ٰن َ ۡ و ِض َر ِ و َّ َ ٱلل ِن ّ ٗ م ۡ ل َض َ ف ُون غ َ ت ۡ ب َ ي ُوقِهِۦ ٰ س ََ َ ٰى ع و َ ت ۡ َٱس َ ف َظ ل ۡ غ َ ت ۡ َٱس ُۥ ف ه َ ر َ َاز ٔ َ ُۥ ف ه َ َ ط ۡ ٔ َ ش َج ر ۡ خ َ ۡ ٍع أ َر ز َ ِ ك ِ ِجنيل ۡ ۡ ِ ف ٱل ُم ه ُ ل َ ث َ َم ةِۚ و ٰ ى َ ۡر و َّ ٗ ٱتل ة َ ِر ف ۡ غ َّ ُم م ه ۡ َ ٰ ِت ِ من َّ ٰلِح ْ ٱلص وا ُ ِمل َ َع و ْ ُوا ن َ َام َ ء ِين َّ َُّ ٱل َ ٱلل َد َع و ۗ َ َّار ف ُ ك ۡ ُ ٱل ِم ِه َ ب ِيظ َغ َ ِ ل َّاع ر ُّ ُ ٱلز ِجب ۡ ع ُ يا﴾ ]الفتح: 29] َ ۢ ِظيم َ ًا ع ۡر ج َ أ َ
»محمد ج فرستادۀ الله است و کسانی که با او هستند، بر کافران سختگیر )و شدید( و در میان خود مهربانند، آنان را در حال رکوع و سجده میبینی که از الله فضل و خشنودی میطلبند، نشانۀ )درستکاری( آنان در چهرههایشان از اثر سجده )نمایان( است. این توصیفشان در تورات است و توصیف آنان در انجیل همانند زراعتی که جوانه بزند، سپس آن را تقویت کند، تا محکم گردیده و بر پای خود ایستاده است و کشاورزان را به شگفتی وامیدارد، تا از )دیدن( آنها کافرانرا به خشم آورد، الله به کسانی از آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند وعدۀ آمرزش و پاداش عظیمی داده استا این همه، صحابه ش از لحاظ برخی ویژگیهای عمومی و خصوصی، با یکدیگر تفاوت دارند که تعدادی از مراتب برتری و تفاوت عمومی آنان با یکدیگر از این قرار است:
از آنجا که مهاجران هم هجرت و هم کمک و یاری کردند، از انصار بهترند و نیز الله متعال اول از آنان یاد کرد: ا ٰن َ ۡ و ِض َر ِ و َّ َ ٱلل ِن ّ ٗ م ۡ ل َض َ ف ُون غ َ ت ۡ ب َ ۡ ي ِم لِه ٰ َ ۡو م َ أ َ ۡ و ِم ِه ٰر َ ِ من دِي ْ ُوا ِج ر ۡ خ ُ َ أ ِين َّ َ ٱل ِين ٰ ِجر َ ُه م ۡ ءِ ٱل ٓ ا َ ر َ ق ُ ف ۡ ﴿لِل ۡ ِم لِه ۡ ب َ َ ِ من ق ٰن َ ِ يم ۡ َٱل َ و َّار ُو ٱدل ء َّ و َ ب َ َ ت ِين َّ َٱل َ٨ و ُون َّ ٰ ِدق ُ ٱلص م ُ َ ه ِك ٰٓئ َ ْل و ُ ۚ أ ٓ ۥ ُ َ ُول َس َر ََّ و َ ٱلل َ ُ ُ نصون ي َ و ۡ و َ ل َ ۡ و ِم ُ ِسه نف َ ٰٓ أ ََ َ ع ُون ثِر ۡ ؤ ُ ي َ و ْ ُوا وت ُ ٓ أ ا َّ ِم ّ ٗ م َة َاج ۡ ح ِم ِه ُور ُ د ِ ف ص َ ُون ِد َ َ ي َل ۡ و ِم ۡه َ ِل َ إ َر َاج ۡ ه َن َ م ُّون ِب ُ يون لِح ۡ ُف م ۡ ُ ٱل م ُ َ ه ِك ٰٓئ َ ْل و ُ أ َ ِسهِۦ ف ۡ ف َ َّ ن ُ ح َ ش ُوق َن ي َم ۚ و ٞ َ ة َ اص َص ۡ خ ِم ِه َ ب َ ن ك
ئ و غنیمت( برای فقرای مهاجری است که از خانه و اموالشان بیرون رانده شدند، »)این اموال ف از الله فضل و خشنودی میطلبند و الله و پیامبرش را یاری میکنند؛ آنان راستگویانند. و )نیز برای( کسانی که پیش از آنان در دیار خود )مدینه؛ داراإلسالم( جای گرفتند و )نیز( ایمان آورده بودند، کسانی را که به سویشان هجرت کنند دوست دارند و در دلهای خود از آنچه )به مهاجران( داده ّ م میدارند، هرچند خودشان نیازمند شده احساس حسد )و نیاز( نمیکنند و آنان را بر خود مقد بباشند؛ و کسانی که از بخل )و حرص( نفس خویش باز داشته شدهاند، پس آنان راستگارانند.« لل َّ ِض ٖ ر ٰن َ ۡس ِح إ ِ ُم ب ُوه ع َ ب َّ َ ٱت ِين َّ َٱل ِ و َ ار ۡ َنص َٱل َ و ِين ٰ ِجر َ ُه م ۡ َ ٱل َ ِ من ُون ل َّ و ۡ َ َ ٱل ُون ِق ٰب َّ َٱلس ﴿و ُ ۡز و َ ف ۡ َ ٱل لِك ٰ َ ۚ ذ ا ٗ َد ب َ ٓ أ ا َ َ فِيه َ ِٰ ِلين ُ خ ٰر َ ه ۡ ن ۡ َ َا ٱل ه َ ت َۡ ِي ت ر َۡ ٰ ٖت ت َّ َن ۡ ج ُم ه َ َّ ل َد ع َ أ َ ُ و ه ۡ ن َ ْ ع ُ وا َض َر ۡ و ُم ه ۡ ن َ عظيم َ ع ۡ ٱ
»و پیشگامان نخستین از مهاجران و انصار و کسانی که به نیکی از آنها پیروی کردند، الله از آنان خشنود گشت و آنها )نیز( از او خشنود شدند و برایشان باغهایی )از بهشت( آماده کرده است که نهرها از زیر )درختان( آن جاری است، جاودانه در آن خواهند ماند؛ این کامیابی بزرگ است.« ِد ۡ ع َ ُ ۡ َسةِ ِ م ۢن ب ع ۡ ةِ ٱل َ َ اع ِ ف س ُ ُوه ع َ ب َّ َ ٱت ِين َّ ِ ٱل َ ار ۡ َنص َٱل َ و ِين ٰ ِجر َ ُه م ۡ َٱل ِ و ّ ِب َّ ََ ٱنل َُّ ع َ ٱلل َّاب َد ت ق َّ ﴿يم ٞ ر ُوف ء َ ۡ ر ِم ِه ُۥ ب ه َّ ِن ۚ إ ۡ ِم ه ۡ ي َ ل َ َ ع َاب َّ ت م ُ ۡ ث ُم ه ۡ ِن ّ ٖ م ِيق ر َ ُ ف ُوب ل ُ ُ ق ِيغ ز َ ي َ د َ َا ك م
»قطعاالله رحمت خود را شامل حال پیامبر ج و مهاجران و انصار نمود، کسانی که در زمانسختی )و تنگدستی( از او پیروی کردند، بعد از آنکه نزدیک بود، دلهای گروهی از آنان از حقمنحرف شود، سپس توبۀشان را پذیرفت، همانا او )نسبت( به آنان رؤوف مهربان است.«
الله متعال میفرماید: َ ِين َّ َ ٱل ِن ّ ٗ م َة َج ر َ ُ د َ م ۡظ ع َ َ أ ِك ٰٓئ َ ْل و ُ ۚ أ َ َل ٰت َ َق ِح و ۡ ت َ ف ۡ ِ ٱل ۡل ب َ َ ِ من ق َق نف َ ۡ أ َّن ُ م م ِ ِي منك و َ ۡ ت َس َ ي ﴿لري ب َ َ خ ُون ل َ م ۡ ع َ َا ت ِم َُّ ب َٱلل ۚ و ٰ َ ۡ ن ُس ۡ َُّ ٱل َ ٱلل َد َع ّ و ُٗ َك ۚ و ْ وا ُ ل َ ٰت َ َق ُ و ۡد ع َ ِ م ۢن ب ْ ُوا ق َ ن
ه( انفاق کردند و )با مشرکان( جنگیدند )با کسانی که پس »کسانی از شما که قبل از فتح )مک از فتح انفاق کردند و جنگیدند( یکسان نیستند. آنان مقام )و منزلت( شان واالتر )و برتر( است ّ ه( انفاق کردند و جنگیدند و الله به هریک وعدۀ نیک )بهشت( داده از کسانی که بعد از فتح )مک ااست و الله به آنچه میکنید آ گاه است
.jpg)
.jpg)
د ه َ ْ ش د َ ُ ق ه َّ ّ دنا عمر س در ماجرای حاطب بن ابی بلتعه فرمودند: »إن ْ پیامبر ج به سی د َ ق َ ْ ف م ُ ت ْ َ ِ ا شئ ُوا م ل َ م ْ َ : اع َال ق َ ٍ ف ر ْ َد ِ ب ْل ه َ َ أ َ َ ع ع َ َّ ل ِد اط َ َ ق ُون َك ْ ي ن َ َ أ َّ اهلل َل ع َ َ ل ِيك ر ْ ُد َا ي َ م ًا، و ر ْ َد بم َك ُ ل ْت ر َ ف َ غ »او در جنگ بدر حضور داشته است و تو چه میدانی که الله حتم به احوال اهل بدر آ گاه بوه که فرموده است:هر آنچه میخواهید انجام دهید که من شما را بخشیدم!« این حدیث، متفقعلیه است.
الله ـ میفرماید: ل نز َ أ َ ۡ ف ِم ِه وب ُ ل ُ َ ِ ا ف ق َ م لِم َ ع َ ةِ ف َ َر َّ ج َ ٱلش َۡت َ ت َك ُون ِع َاي ب ُ ي ۡ ِذ َ إ ِمنِني ۡ ُؤ م ۡ ِ ٱل َن َُّ ع َ ٱلل َ ِض ۡ ر د َ ق َّ ﴿ ِيب ر َ ٗ ا ق ۡح ت َ ۡ ف ُم ه َ ٰب َ ث َ أ َ ۡ و ِم ه ۡ ي َ ل َ َ ع ة َ َّ ِكين ٱ
»به راستی الله از مؤمنان - هنگامی که زیر درخت با تو بیعت کردند- خشنود شد، پس آنچه را که در درون دلهایشان بود دانست، بنابراین آرامش را بر آنان نازل کرد و پیروزی )و فتحی( نزدیک را به آنها پاداش داد.«پیامبر ج فرمودند: ن َّ ٌ ِ من ال َد ح َ ِ أ ه َ َر َّ ج َ ِ اب الش ْ ح ص َ ْ أ ، ِمن ُ َ اهلل َ اء ْ ش ِن َ إ َّار ُ انل ُل ْخ َد ی َ:اگر الله بخواهد، هیچیک از اصحاب شجره که در زیر آن بیعت کردند، َا« ه َ ت َ ْ ُوا ت ع َ ا« وارد جهنم نمیشود.«
ّ ّ ا مراتب و برتری خاص صحابه بر یکدیگر، از این قرار است: ام
به اجماع اهل سنت و جماعت، برترین امت پس از پیامبر ج، ابوبکر صدیق و سپس عمر فاروقب است. روایات متواتری در این زمینه با بیش از صورت نقل شده است. ّ ت ّ دنا علی س روایت شده است که بر روی منبر کوفه چنین گفت: »بهترین این ام ازپس از پیامبر ج، ابوبکر و سپس عمر است.« امام احمد / این روایت را با سندهایی قطع
و پس از این دو بزرگوار، عثمان بن عف ان س از همه برتر است، زیرا بخاری / روایتی را از عبدالله بن عمر ب آورده است که: »ما در زمان پیامبر ج، از میان مردم، ابتدا و در عبارت دیگری آمده ابوبکر، سپس عمر و بعد از او عثمان را انتخاب میکردیم.« سفیان است که: »این خبر به رسولالله ج رسید و ایشان آن را رد و انکار نکردند.« ثوری / میگوید: »هرکس علی را برتر از ابوبکر و عمر ش بداند، قطعا به مهاجران و ّ دنا علی هستند و ،چون این افراد در خالفت، جلوتر از سی انصار بیاحترامی کرده است.« ااز اینرو، ترتیب آنان از لحاظ برتری، مانند ترتیبشان در خالفت است.
این افراد عبارتند از: خلفای چهارگانه، عبدالراص، ّ حمان بن عوف، سعد بن ابی وقّ اح و سعید بن زید ش که پیامبر ج طلحه بن عبیدالله، زبیر بن عوام، ابو عبیده عامر بن جر
به این افراد وعدۀ ورود به بهشت دادند و این مطلب در احادیث صحیحی بیان شده است. عالوه بر این، بر اساس برخی متون، به افراد دیگری نیز بشارت ورود به بهشت دادهشده است؛ مانند بالل2 ثابت بن قیسعبدالله بن سالم
این افراد از پنج خاندان هستند که دادن صدقه به آنان حرام است؛ یعنی خاندان علیخاندان جعفر، خاندان عقیل، خاندان عباس و فرزندان حارث بن عبد المطلب ش. رسولالله ج فرمودند: ة َ َان كن ْ ِ ً ِ ا من ش ْ ي َ ر ُ َ ق َ ف ْ ط َاص َ ، و َ ِ اعيل ْم ِس ِ إ َ َل ْ و ِ من َ ة َ َان كن َ ِ َ ف ْ ط َ اص َّ اهلل ِن5« :همانا الله متعال کنانه را از َ ِ اشٍم« ِن ه َ ْ ب ِان ِ من َ َ ف ْ ط َاص َ ِ اشٍم، و ِن ه َ ٍش ب ْ ي َ ر ُ ْ ق َ ِ من َ ف ْ ط َاص و
« ِن ه َ ْ ب ِان ِ من َ َ ف ْ ط َاص َ ِ اشٍم، و ِن ه َ ٍش ب ْ ي َ ر ُ ْ ق َ ِ من َ ف ْ ط َاص و :همانا الله متعال کنانه را از
میان فرزندان اسماعیل ÷، قریش را از بین کنانه، بنیهاشم را از قریش و مرا از میان َ يف أهل ُكم اهلل ر ِّ ْيت، أذك ِ بي َ يف أهل ِّركم اهلل ذك ُ بنیهاشم برگزید.« همچنین فرمودند: »
میان فرزندان اسماعیل ÷، قریش را از بین کنانه، بنیهاشم را از قریش و مرا از میان َ يف أهل ُكم اهلل ر ِّ ْيت، أذك ِ بي َ يف أهل ِّركم اهلل ذك ُ بنیهاشم برگزید.« همچنین فرمودند: بييت« « :شما را در مورد اهل بیتم سفارش میکنم؛ شما را در مورد اهل بیتم سفارشهنگامی که عب
میکنم«بن عبد المطلب از ستم برخی از قریشیها علیه فرزندان هاشم، به پیامبر ج شکایت کرد، ایشان فرمودند: »واهلل ایدخمرئ إیمان ُ قلب ُلکم ِل و ِلق ُ ب ّ ی حابي
« :سوگند به الله که ایمان وارد قلب کسی نخواهد شد تا اینکه شما را به خاطر الله و به سبب خویشاوندی با من دوست داشته باشد.«همسران پاک پیامبر ج نیز از اهل بیت ایشان هستند، چنانکه الله تعالی میفرماید: ري ۡ ه ط َ ۡ ت م ُ َك ِر ّ َ ه ُط ي َ ۡ ِت و ي َ ۡ َ ٱل ۡل ه َ ۡ َس أ ِج ّ ُ ٱلر ُ م َنك َ ع ِب ه ۡ ُذ َُّ ِ ل ُ ٱلل ِيد ر ُ َا ي م َّ ِن ﴿
»الله قطعامیخواهد پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و چنانکه باید شما را پاک سازد.«الله لأ آنان را برای پیامبرش برگزید و این افراد را به عنوان همسران رسول الله ج در دنیا و آخرت انتخاب کرد و آنان را مادران مؤمنان نامید. برترین همسر پیامبر ج خدیجه ّ دنا ابوبکر بوده و نام سایر همسران ایشان از این قرار است: سوده و سپس عایشه دختر سی ّ ه دختر ّ حبیبه دختر ابوسفیان، صفی ّ سلمه، أم ّ دنا عمر، أم دختر زمعه، حفصه دختر سحیی، زینب دختر جحش، جویریه، میمونه و زینب دختر خزیمه.
با وجود اختالف طبقات و درجات صحابه واجب است، در قبال آنان موارد زیر را رعایت کنیم:ول: مت و دوستداشتن و راضیبودن از تمامی آنان و نیز درخواست آمرزش برای اول: مح َ ُ ب ء ٓ ا َ ِل ۡ و َ ۡ أ ُم ُ ه ۡض ع َ ُ ب ٰت َ ِمن ۡ ُؤ م ۡ َٱل َ و ُون ِمن ۡ ُؤ م ۡ َض
»و مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان )و یاور( یکدیگرند.« ن َ ِيم ۡ ِٱل َا ب ُون ق َ ب َ َ س ِين َّ َا ٱل ٰنِن َ و ۡ ِخ ِل َ َا و َ ۡ ل ِر ف ۡ َا ٱغ ن َّ ب َ َ ر ُون ُول ق َ ۡ ي ِم ِده ۡ ع َ ُ ِو م ۢن ب ء ٓ ا َ َ ج ِين َّ َٱ
»و )نیز( کسانی که بعد از آنان )بعد از مهاجران و انصار( آمدند، میگویند: روردگارا! ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز.«
پیامبر ج فرمودند: ار ْص ن َْ ُ ال ْض غ ُ اق ب ِ َ ف ّ انل ُ ِ ة َ َآي ِ و َ ار ْص ن َْ ُّ ال ُب ان ح َ ِ ِيم ْ ُ ال ة َ
سوم: خودداری از قضاوت در مورد اختالفاتی که میان آنان رخ داده است و حسن ظننسبت به آنها و معذوردانستن آنان به اینکه مجتهد بودند؛ یا به حق رسیدهاند و دو پاداش میبرند و یا اینکه خطا کردهاند و یک اجر دارند. و باور ویقین به این موضوع که آنان دارای چنان سوابق و محاسن و نیکیهای بزرگی بودند که باعث بخشش خطاهایشان میشود در صورتی که از آنان گناهی سر زده باشد.چهارم: برائت و بیزاری از شیوه و باور روافض؛ کسانی که در مورد اهل بیت زیادهروی میکنند و عموم صحابه را دشنام میدهند و نسبت به آنان بغض و دشمنی میورزند. و یز بیزاری از روش نواصب؛ افرادی که نسبت به اهل بیت، ظلم و جفا میکنند.
« :نشانۀ ایمان دوستداشتن انصار و نشانۀ نفاق، دشمنی و بغض نسبت به انصار است.«ایمان دوستداشتن انصار و نشانۀ نفاق، دشمنی و بغض نسبت به انصار است.«ّ دنا علی س میگوید: سوگند به ذاتی که دانه را شکافت و جان را آفرید، پیامبر سّی ج نسبت به من یادآور شده است که: »فقط انسان مؤمن مرا دوست دارد و فقط فردمنافق با من دشمنی میکند
دوم: باید دلها و زبانهایمان را از بدگمانی و خیانت و توهین و دشنام نسبت به این افراد حفاظت کنیم. در قرآن کریم چنین آمده است: م ٞ ر ُوف ء َ َ ر َّك ِن إ ٓ ا َ ن َّ ب َ ر ْ ُوا ن َ َام َ ء ِين َّ ِل ّ ّ ل ٗ َ ِ ا غل ن ِ وب ُ ل ُ ِ ف ق ۡ َل ع َۡ َ ت َل ﴿و
»و در دلهایمان کینهای نسبت به کسانی که ایمان آوردهاند قرار مده، پروردگارا! بیگمان تو رؤوف و مهربانی.«رسول الله ج فرمودند: ق ف ْ ن َ ْ أ ُم َك َد ح َ َّ أ ن َ ْ أ و َ ِ، ل ّ ي نفيس بی ِده ِاب؛ فوال َ ْ ح ص َ ُّوا أ ب ُ س َ َ
سول الله ج فرمودند:ق ف ْ ن َ ْ أ ُم َك َد ح َ َّ أ ن َ ْ أ و َ ِ، ل ّ ي نفيس بی ِده ِاب؛ فوال َ ْ ح ص َ ُّوا أ ب ُ س َ َ ته َ ِصيف َ َ ن َل ْ و ِد ِهم َ ح َ َّ أ ُد َ م غ َ ل َ َا ب ًا، م ب َ ه َ ٍد ذ ُ ح ُ َ أ ل ْ ِم »یاران مرا دشنام ندهید که اگر کسیاز شما به اندازۀ کوه احد طال انفاق کند، به اندازۀ یک کف دست یا نصف آن از ]فضل و ّفقعلیه است. پاداش[ یکی از آنان نمیرسد.« این حدیث، مت
بالا